Çıkarma (Subtraction): Bir Başka Klon Hikayesi
Prömiyerini Toronto Film Festivalinde yapan usta yönetmen Mani Haghighi’nin yazıp yönettiği Çıkarma (Subtraction) 42. İstanbul Film Festivalinde “Dünya Filmleri” seçkisi kapsamında gösterildi. Tahran’da yaşayan İranlı çiftin kendilerine tıpa tıp benzeyen insanlarla karşılaşmasını anlatan bir drama ve aşk filmi.
Yağmurlu bir Tahran gününde Ferzaneh kocası Jalal’ı başka bir kadının evine girerken görür. Jalal ise Ferzaneh’in kendini gördüğünü söylediği zamanda şehir dışında işi için mal yüklediğini ispat eder. Konuyu daha da incelemeye başladıklarında ise gördükleri kişilerin Ferzaheh’e ve Jalal’e tıpatıp benzeyen başka bir çift oldukları ortaya çıkar. Birbirinin görsel kopyası olan çiftler için kafa karıştırıcı olan durum beraberinde belli başlı zorlukları getirecektir.
Bu film ile yönetmen bize kendi ikizimiz ile karşılaşırsak vereceğimiz tepkiyi düşündürtüyor. Bunlar benzer konuyu işleyen diğer yapımlara göre karşımıza biraz daha farklı bir şekilde ortaya çıkıyor. Çünkü filmde birbirine görsel açıdan benzeyen kişiler karakter olarak birbirinden epeyce farklı. Bu sebeple aralarında büyük bir rekabet söz konusu olurken birbirlerinin varlıklarından rahatsız ve huzursuz oluyorlar. Ayrıca ister istemez birbirlerinin hayatına müdahale etmeye başlayan karakterler için oluşan kaos geri dönülemez sonuçlar doğuruyor.
Aynı oyuncuları iki farklı rolde görmemize rağmen karakteristik olarak farklılıkları ve yaptıkları seçimler sebebiyle birbirlerinden kolayca ayırabiliyoruz. Yönetmenin amacı da tam olarak buymuş. Verdiği bir röportajda oyuncuların rollere girmesi için görsel açıdan endişelenilmesine gerek olmadığını yalnızca senaryoda yazıldığı gibi oynandığında farkın seyircilerce kolayca kavranabileceğini söylüyor. Buna paralel olarak filmin aslında seçimlerle alakalı olduğunu aktarıyor.
Ferzaneh’in sürücü kursunda öğretmen olarak çalışması da yine seçimlerle ilgili olan filmde bize sembolik bir göz kırpma olarak ortaya çıkıyor. Çünkü sürücü kurslarının arabalarında sürücüde olduğu gibi yan koltukta oturan eğitmenin ayağının altında da fren ve debriyaj yer alıyor. Bu da aslında gerçekleşen yolun seçiminde her bir karakter için olduğu gibi Ferzaneh’in de etkisinin büyük olduğunu aktarıyor.
Ayrıca filmde sürekli olarak yağmur yağması da klonların varlığı gibi aslında olağanüstülük içeriyor. Yönetmen röportajında büyük bir raydan çıkmayı temsil ettiği için seçildiğini aktarıyor. Ayrıca İran’nın kasvetli ve hüzünlü atmosferini yansıtıyor.
Senaryo ve olay akışı güzel bir şekilde aktarılmış. Yönetmenliğin iyi olduğu filmde görüntü yönetmenliği de çok iyi bir iş çıkarmış. Kasvetli İran günleri ve trajedi bize görsel olarak zenginleştirilerek anlatılıyor. Oyunculuklara gelecek olursak Ferzaneh rolünde About Elly ve The Salesman gibi başarılı yapımlarda yer alan usta oyuncu Taraneh Alidoosti’yi ve Jalal rolünde ise yine usta oyuncu Navida Mohammadzadeh’i izliyoruz. İkiliyi birlikte yine 2022 yapımı olan Leyla’nın Kardeşleri filminde de birlikte izleme fırsatı bulmuştuk. İki oyuncu da filmde oynadıkları iki karaktere farklılıklara rağmen rahatça bürünebilmeleri ile tecrübelerini yansıtıyorlar. Özellikle Navid’in oyunculuğu şapka çıkartılacak cinsten.
Genel olarak iyi olan filmde olumsuz olarak sayılabilecek olan özellik filmin sonu. Bir noktada iyi ile kötü çatışması olarak yorumlayabileceğimiz olan film, sonunu tartışılabilecek cinsten bitiriyor ve izleyicilerin beklentilerini tam olarak karşılayamıyor. Karakter özelliği açısından da metafor olarak da en sonunda yapılan seçimin bir sonuca bağlanamaması seyircide bir tatminsizlik yaşatıyor. Seçim alakasız bir şekilde annelik ile ilgili kutsal duygu veya çocuk ile ilgili sahip olma içgüdüsü ile yapıldığı yansıtılıyor. Anlamsız gelen bu seçim özelinde filmin politik bir amaç uğruna mı böyle bir yolu seçmiş olabileceği soruları aklımıza geliyor. Ancak yönetmen röportajı esnasında filmin politik bir film olmadığını belirtiyor. Olumsuz olan diğer bir özellik ise filmin süresi. Sürenin uzunluğu sebebiyle sonuca varmayı bekleyen seyircide filmin sonuna doğru ara ara kopuşlar yaşanabiliyor.
Sonuç olarak senaryo, oyunculuklar ve yönetmenliğin iyi olduğu film seyir zevki yüksek olan yapımlardan. Finalinin ve bağlanan sonucun pek tatmin edici olmamasına rağmen başarılı bir yapım olduğunu söyleyebiliriz.
İyi seyirler.
Çıkarma (Subtraction): Bir Başka Klon Hikayesi
