The Godfather: Sinemanın Zamansız Başyapıtı Üzerine Derin Bir Bakış

99

The Godfather: Sinemanın Zamansız Başyapıtı Üzerine Derin Bir Bakış

Sinema tarihinin en çok alıntılanan, en çok konuşulan yapımlarından biri olan The Godfather serisinin ilk filmi, geçtiğimiz ay Türkiye’de yeniden vizyona girdi. Bu tür yeniden gösterimler, izleyiciye yalnızca nostaljik bir deneyim sunmaz; aynı zamanda büyük perdede bir klasiği izleme ayrıcalığını da taşır. Dijital platformların izleme alışkanlıklarını dönüştürdüğü bir çağda, Coppola’nın temposunu, Nino Rota’nın ezgilerini ve gölgeyle şekillenmiş yüzleri karanlık bir salonda, topluca izlemek; sinemanın özünü yeniden hatırlatıyor. Ancak bu “yeniden vizyon” dalgası yalnızca sanatsal bir tercihten ibaret değil.

Türkiye’de sinema salonlarının giderek daralan bütçeleri, yeni filmlerin kaşesine yetişemeyen işletmeleri başka çözümler aramaya itiyor. Artan döviz kurları ve telif bedelleri karşısında, eski kült yapımlar daha erişilebilir ve ekonomik hâle geliyor. Üstelik The Godfather gibi filmler, geçmişten bugüne uzanan sadık bir izleyici kitlesine sahip; bu da gösterimlerin belli bir izleyici garantisi taşıması anlamına geliyor. Yani serinin vizyona dönüşü, hem sinemasal bir karşılaşma hem de ekonomik bir strateji. Bir yandan anlatının gücüne yeniden tanıklık ederken, diğer yandan kültür üretiminin nasıl bir ekonomik çerçevede sıkıştığını da izliyoruz aslında. The Godfather, bu kez yalnızca bir mafya hikâyesi olarak değil; sinema endüstrisinin bugünkü gerçeklerini ifşa eden bir gösterge olarak da karşımıza çıkıyor.

The Godfather, izleyicisinin karşısına sadece bir suç hikâyesi, İtalyan mafyaları gösterisi olarak değil; aileyle kurulan bağlar, sadakatin sınırları ve gücün doğasına dair zamansız bir anlatı olarak çıkar. Bugün hâlâ her nesilden insanın favori filmi olmasının başlıca nedeni, Corleone ailesi etrafında örülen bu evren. Filmde, ailenin temsili, biyolojik bağın ötesinde; güven, itaat ve onur üzerine kurulan bir sisteme yerleştiriliyor. Aile hem bir sığınak hem bir yük hâline gelirken; sadakatin, ahlaki değerlerin önüne geçişini izliyoruz. Karakterler bir yandan aileyi korumak adına şiddete başvururken, diğer yandan bu şiddet aileyi içten içe çürütüyor. Coppola’nın anlatısı, gücü elde tutmanın ancak duyguların bastırılmasıyla mümkün olduğunu hatırlatırken; her bastırılan duygunun da, serinin ilerleyen sahnelerinde bir başka trajediyi doğurduğuna şahit oluyoruz.

Don Vito Corleone’nin yumuşak ama korku uyandıran karizmasıyla açılan seride, gücün nesiller boyu nasıl el değiştirdiğine tanık oluruz. Vito, şiddeti yalnızca gerektiğinde kullanan bir figürken, Michael’ın gücünü her alana yaymayı seçen bir Godfather olarak doğuşuna şahitlik ediyoruz. Vito’nun diplomasiyle kurduğu düzeni, Michael kontrol saplantısıyla devralıyor. Bu değişim, mafya düzeninin içindeki ahlaki kaymayı da simgeliyor. Michael’ın yükselişi, aynı zamanda yalnızlaşmasının da başlangıcı olarak okunabilir. Ne kadar çok şey kazanırsa, o kadar çok şey kaybediyor Michael. Baba-oğul arasındaki bu fark, yalnızca kişisel bir dönüşüm değil; sistemin, değerlerin ve zamanın değişimini de temsil ediyor.

Francis Ford Coppola, şiddeti doğrudan göstermektense, onun gerilimini kurmayı tercih eder; şiddet çoğu zaman bir bakışın, bir suskunluğun ya da bir cenaze töreninin gölgesinde belirir. Sinematografi, ışık-gölge oyunları ve yavaş tempo, atmosferi yoğunlaştırırken, Nino Rota’nın müziği sahnelere ağır bir duygusallık katıyor. Coppola, izleyiciyi şiddetin içine değil; çevresine yerleştirmeyi tercih ediyor. Bu tercihle, mafyanın gündelik hayatla iç içe geçmiş doğası vurgulanırken, suça karışan karakterlerimizin insani yönünü de görmemizi de sağlıyor. Böylece şiddet, bir aksiyon öğesi olmaktan çıkarak, trajedinin parçası hâline geliyor.

The Godfather, ilk bakışta Amerika’ya göç eden İtalyan bir ailenin yükseliş hikâyesi gibi görünebilir ama temelde Amerikan Rüyası’nın nasıl yozlaştığının anlatısıdır. Corleone ailesi, sisteme dışarıdan dâhil olmaya çalışan ama sonunda o sistemin en acımasız temsilcisi hâline gelen bir ailedir. Başta onur, aile ve adalet gibi değerler üzerinden kurulan düzen; zamanla çıkar, ihanet ve iktidar oyunlarına teslim olur. Bu yönüyle film, yalnızca mafyanın değil, kapitalist düzenin de alegorisini sunar.

Üçleme, aileyi merkezine alarak başlasa da, finalde elimizde kalan şey yalnızlıktır. İlk filmde babanın yokluğunu devralan Michael, son filmde hem ailesini hem de kendini yitirmiş bir figüre dönüşür. İkinci filmde anlatının çift zamanlı yapısı, köklerle bağları güçlendirirken; üçüncü filmde bu köklerin nasıl kuruduğunu izleriz. Aile, ilk filmde bir yapıysa; son filmde bir hayalete dönüşmüştür. Michael’ın kızının ölümüyle çöken adam hâli, yalnızca kişisel bir yıkım değil; üç filmdir inşa edilen sistemin de sonudur. The Godfather, başlarken bir hanedanın doğuşunu müjdeler; biterken hanedanın cenazesine katılırız.

The Godfather’ı Türkiye’de sinema salonunda izlemek, 1970’lerden bugüne değişen izleyici reflekslerini de beraberinde düşünmeyi gerektiriyor. Eskiden kaçak kasetlerle izlenen film, bugün dijital platformların konforuna alışmış izleyiciye, sinema salonunun kolektif deneyimini yeniden hatırlatıyor. Ancak bu gösterimler, yalnızca bir sinema şöleni değil; aynı zamanda nostaljiye ve kült filmlerin ticari potansiyeline yönelen bir strateji. Türkiye’deki ekonomik kriz, eski yapımları yeniden dolaşıma sokmayı hem işletmeciler hem de dağıtımcılar için bir çıkış yolu hâline getiriyor. Bu durum, izleyicinin yeniden izleme arzusuyla piyasanın yeniden pazarlama stratejisi arasında ince bir çizgi kuruyor.

The Godfather yalnızca bir mafya üçlemesi değil; güç, yalnızlık, aile ve insan olmanın ağırlığı üzerine bir modern tragedya. Serinin her sahnesi, bir tercihin, bir kaybın ya da bir pişmanlığın izini taşır. Michael Corleone’nin karanlıkta kapanan kapısı, aslında bir dünyanın kapanışı. Bugün, yıllar sonra onu yeniden perdede izlemek, yalnızca bir sinema klasiğine tanıklık değil; aynı zamanda sessizleşmiş duygularımızla yeniden yüzleşmek gibi. Belki de o yüzden bu film hâlâ eskimiyor: çünkü ne zaman izlesek, yüzümüze bambaşka bir duygu çarpıyor.

İster dijital platformlarda ister beyaz perdede izleyin; The Godfather, sinemanın büyüsünü her zaman taşıyan bir başyapıt olarak kalacak. İyi seyirler!

The Godfather: Sinemanın Zamansız Başyapıtı Üzerine Derin Bir Bakış